Zianobakterioak era guztietako uretan modu naturalean dauden organismo mikroskopikoak dira. Ingurune beroetan eta mantenugaietan aberatsak direnetan (fosforo eta nitrogeno maila altuak), zianobakterioak azkar ugaldu daitezke, toxinak, zianotoxinak sor ditzaketen loraldiak sortuz. Horiek uraren kalitateari eragiten diote eta gizakientzat, animalientzat eta ingurumenarentzat kaltegarriak izan daitezke.
Gaur egun, zianobakterioen loraldiak detektatzeko metodoak laginak in situ biltzean eta ondoren laborategian analisitzean oinarritzen dira batez ere, eta horrek mugatu egiten du loratze horien detekzio goiztiarra, laginketa-maiztasun nahikorik ez dagoelako. Edateko uraren kudeaketan erabakiak hartzeko beste aukera aurreratuago batzuk ere badaude, hala nola satelite bidezko teledetekzioa, fluoreszentzian oinarritutako zundak edo droneak; baina tresna horiek irudiak tratatzeko soluzio aurreratuekin hornituta egon behar dute (espektro anitzekoak, hiperespektralak…), beharrezkoa den doitasuna lortzeko. Gainera, irtenbide horiek metodo analitikoekin osatu behar dira, loreen toxikotasun erreala zehaztu ahal izateko.
Esparru horretan, CYANOBLOOM proiektuak irtenbide bat erakutsi nahi du ur-hornidurako urtegi publikoetan zianobakterioen loratze toxikoak goiz detektatzeko, urrutiko zaintzaren (satelite publiko eta pribatuetatik lortutako datuen bidez) eta in situ neurketen (neurketa hiperespektralak tokian bertan, jasotako laginen analisi genetikoarekin) konbinazio baten bidez. Horren ondorioz, loratze bat garaiz identifikatzeko probabilitatea % 0,82-1,11tik % 90era igoko da. Irtenbide berria Espainian (2), Suedian eta Herbehereetan kokatutako lau ur-erreserbatan frogatuko da.
Proiektuaren deskribapena
Zianobakterioek loraldiak sor ditzakete ur gezatan, itsas uretan eta ur gazitan. Bereziki emankorrak dira ur-masa lasaietan, hala nola lakuetan, urmaeletan, presetan eta urtegietan, edo korronte moteleko ibaietan; izan ere, ingurune horietan gertatzen dira hazkunde-baldintza aproposak, uraren bizileku-denbora luzeengatik. Loraldi horiek arazo larriak eragin ditzakete ingurumenean, uraren kalitatean eta osasun publikoan. Gainera, zianobakterioen loraldi batzuek, alga ziano-kaltegarrien loraldiek (cyanoHABak) toxinak sortzen dituzte, eta gaixotasun larriak eragin ditzakete, hala nola nahasmendu gastrointestinalak, dermatitisa, gibeleko gutxiegitasuna eta animalien eta gizakien hilkortasuna.
CyanoHABen detekzio goiztiarrak eta alertak garrantzi berezia hartzen dute haien ondorioak eraginkortasunez arintzeko. Ildo horretan, CYANOBLOOM proiektuak ikuspegi berritzailea eskainiko du, loreen agerpena ahalik eta azkarren detektatzeko metodo optikoak konbinatuko dituena, metodo tradizionalekin baino lehenago jarduteko aukerarekin. Beraz, CYANOBLOOMen helburu orokorra zianobakterioen loraldiak goiz detektatzeko zaintza-irtenbide bat garatzea da, egungo zaintza-irtenbideen mugak gaindituz.
CYANOBLOOMek mekanismo eraginkor bat emango du ur-hornidura ziurtatzeko (edateko ura, aisialdiko ura, etab.), segurtasun-estandar altuenak bermatuko dituena, loraldiak detektatzeko denboran % 80-90 hobetuz eta zianobakterio toxikoen loraldiak % 10-20 murriztuz.
CYANOBLOOM proiektuaren soluzioak honako kokaleku hauetan frogatuko dira:
- Södra Bergundasjön eta Norra Bergundasjön lakuak (Växjö, Sweden). Södra Bergundasjön eta Norra Bergundasjön lakuak Växjöko (Suedia) erdialdeko eskualdean daude, eta aspalditik dituzte ezaugarri eutrofizazio-arazoak, alga berdexken loratze masiboak, hondoko mantenugaien ihesak, oxigenoan agortutako hondoak eta, kasu batzuetan, arrainen heriotzak. Nahiz eta ahalegin handiak egin diren bi lakuen nutrizio-egoera nabarmen hobetu dutenak denboraren poderioz egoera hipertrofikora itzul ez daitezen, oraindik ahalegin gehigarriak egin behar dira egoera hori leheneratzeko, eta CYANOBLOOM proiektuaren esparruan landuko dira.
- Westeinderplassen lakua (Herbehereak). Laku hau nabigazio komertzialerako eta aisialdirako erabiltzen da, eta sarritan Microcystis zianobakterio toxikoaren loraldiak jasaten ditu. Holandako «Blauwalgenprotocol» delakoaren arabera aldizkako kontrolak egiten badira ere, metodo horiek garestiak dira, eta, askotan, emaitzak beranduegi izaten dira. Hori dela eta, aintzira itxita egon ohi da udako denboraldiaren zati handi batean, turismo-sektoreari dagozkion galerekin. Beraz, gertatzen ari diren loraldiei buruzko informazioa garaiz edukitzeak aukera emango du goiz arintzeko neurriak hartzeko, cyanoHABen ondorioak murrizteko.
- Urrunagako urtegia (Espainia). Urtegi hau Euskal Herriko bigarren handiena da. Aisialdirako urtegia da, eta udan nabarmen handitzen da Klorofilaren kontzentrazioa, urtegia bisitatzen duten pertsonen kopuruak gora egiten baitu, errekak, uretako eskia, paddle surfa edo piraguismoa egin daitezkeen uretako jarduerez gozatzeko. Hala ere, orain arte urtegi honek ez du uraren kalitatea zehazten duen aldizkako kontrolik, eta, beraz, CYANOBLOOM proiektuan garatutako irtenbidea oso interesgarria izango da.
- Belluseko urtegia (Jucarreko Konfederazio Hidrografikoa) (Espainia). Belluseko urtegia ezaguna da uren kalitate eskasagatik, industria-guneetatik isuritako efluenteen ondorioz. Urtegian egiten den jarduera bakarra aisialdiko arrantza da, erabilera nagusia ureztatzea eta uholdeei aurrea hartzea baita. Orain arte, ez dago uraren kalitatearen adierazgarri den aldizkako kontrolik; beraz, era berean, CYANOBLOOM proiektuan garatutako irtenbidea oso interesgarria izango da.
Espero diren emaitzak
CYANOBLOOM proiektuak sistema berritzaile eta eraginkor bat diseinatu eta erakutsiko du, ur-hornidurako urtegi publikoetan zianobakterioen loraldiak goiz detektatzeko. Horren ondorioz, arriskuak kudeatzeko tresna integral bat garatuko da, ur-masetako alga kaltegarrien loraldiak goiz identifikatzeko, segurtasun-estandar altuenak bermatuko dituena. Tresna hori lagungarri izango zaie uraren kudeaketaz arduratzen diren agintariei, eta zianobakterioen loratze-gertakariei aurre egiteko ekintza eraginkorragoak diseinatzeko aukera emango die.
CYANOBLOOM proiektuaren emaitza nagusiak honako hauek dira:
- Garaiz detektatzeko eta loratze batez ohartarazteko probabilitatea % 80-90 handitzea
- Zaintzapeko ur-erreserben kopurua bider 10 ugaldu.
- VHR, hiperespektral eta Copernicus sateliteen bidez ur-erreserbetatik jasotako datuak handitzea.
- Monitorizazio-gunean loraldiaren hasiera detektatzeko probabilitatea handitzea, horrek lore toxikoekiko esposizio-denbora % 80 murriztuko baitu.
- Loraldiek eragindako ur-horniduraren mozketak % 10 murriztea.
- Osasun-arazoak % 85-90 murriztea.
- Infekzio-kasuak eta bisita medikoak murriztea, osasun-sistemak 15.000 euro aurreztuko baititu kasu bakoitzeko.
- Kontrol- eta arintze-kostuak murriztea, irtenbide errentagarria ematen baitu.
- Urarekin lotutako hainbat jarduerarekin lotutako galera ekonomikoak % 80-90 murriztea, hala nola arrain-haztegiekin, turismoarekin edo aisialdiarekin lotutakoak.
- Lanpostuak sortzea
Parte-hartzaileak
CYANOBLOOM proiektuaren partzuergoa Espainiatik, Herbehereetatik, Alemaniatik eta Suediatik etorritako 6 partaideko diziplina anitzeko talde batek osatzen du. CYANOBLOOMek 5 ETE ditu (ANBIOTEK, SISTEMA GENOMIKOAK, WATER INSIGHT, BROCKMANN CONSULT eta BROCKMANN GEOMATICS) eta ACLIMA Euskadiko Ingurumen Industrien Kluster Elkartea.
Proiektuaren koordinatzailea ANBIOTEK da, Euskal Autonomia Erkidegoko ur naturalen kalitatearen monitorizazioan ezarpen handia duen Espainiako ETE bat. Bertako taldea espezializazio handiko profesionalek osatzen dute, eta uretako ekosistemen zaintzarekin eta kudeaketarekin lotutako hainbat proiektutan parte hartu dute. ANBIOTEKen esperientzia ur kontinentalen teledetekzioaren eremura eta iragarpen goiztiarreko ereduen garapenera ere hedatzen da, algen pigmentu fotosintetikoak kuantifikatzeko.
SISTEMA GENOMIKOAK sekuentziazio genetikoan espezializatutako Espainiako ETE bat da, biologia molekularraren eta genetikaren arloan ia bi hamarkadako esperientzia duena, osasunaren, nekazaritzako elikagaien eta ikerketaren arloetara bideratutako tekniketan espezializatuta dagoena. Sistema genomikoak Synlab Taldearen genomika eta genetika dibisioa da. 40 urtetik gorako esperientzia du doitasun-diagnostikoan, espezializazioa erabiliz eta abangoardiako bi arlo bateratuz: irudi bidezko diagnostikoa eta diagnostiko genetikoa. Sistema Genomikoek ibilbide luzea dute ikerketan eta abangoardiako ikerketetan, eta I+G+b arloko nazioko eta nazioarteko proiektu askotan aktiboki laguntzen du.
WATER INSIGHT Herbeheretako ETE bat da, uraren kalitatearen monitorizazio berritzailean aditua, in situ zein urrutitik, satelite-datuetan oinarrituta. WATER INSIGHT WISPstation-en garatzailea da, proiektu honetarako erabiltzen den monitorizazio-tresnarena, eta WISPcloud-ena, monitorizazio-lekuen datuak biltzen dituen datu-basearena. Wik esperientzia handia du sateliteak baliozkotzeko jardueretan, in situ espektro datuak zein lurrean hartutako datu tradizionalagoak erabiliz.
BROCKMANN CONSULT (BC) Alemaniako ETE bat da, eta Lurra behatzeko datuetan eta produktuetan (EO) oinarritutako software eta geo-informazio zerbitzuak eskaintzen ditu. Barruko zein kostaldeko uraren kalitatea kontrolatzeko produktuetan eta kostaldeko ekosistemetan oinarritzen dira. BC-k hainbat prozesamendu-azpiegitura kudeatzen ditu hodeiko sistema desberdinetan, eta software-soluzioek tresnak eta interfazeak ematen dituzte erabiltzaileek Lurraren behaketa-datuekin lan egin dezaten hainbat aplikaziotan.
BROCKMANN GEOMATICS (BG) aholkulari geo-informatikoen ETE suediar bat da, eta informazio-sistemekin lotutako zerbitzuak eta teledetekzioan eta SIG teknologian oinarritutako soluzio metodologikoak eskaintzen ditu. BGren aplikazio nagusietako bi hezeguneen zaintza eta uraren kalitatea dira. BGk zerbitzu operatiboak eta esparru-akordioak kudeatzen ditu tokiko, eskualdeko eta estatuko ingurumena zaintzeko ardura duten azken agintari eta erabiltzaileekin.
ACLIMA Eusko Jaurlaritzaren Industria Politikako Ekintza Planaren barruan dagoen Euskadiko Ingurumen Industrien Kluster Elkartea da. ACLIMAn erakunde publikoek eta pribatuek hartzen dute parte. Gaur egun 128 kide ditu: 98 enpresa pribatu, 4 unibertsitate, 6 ikerketa-zentro eta eskualdeko gobernuaren, foru-aldundien eta udalerri nagusien ordezkariak. ACLIMAren helburua lankidetza sustatzea da, ingurumen-sektorean negozio-aukera berriak garatzeko eta berrikuntza areagotzeko. Elkarte hori EAEko ingurumen-sektorearen interakzio-zentro nagusia da nazio-mailan, eta lankidetza aktiboa du eskualdez gaindiko lankidetzako Espainiako beste berrikuntza-proiektu batzuekin.
Parte-hartzaileen logoak
LIFE CYANOBLOOM proiektu honek Europar Batasunaren LIFE Programaren funtsak jaso ditu, 101114366 Kontratupean.
Argazki batzuk
